Vương triều Trần rực rỡ để lại những giá trị đặc biệt: Một triều đại vừa sinh Phật, vừa sinh Thánh. Cả Phật và Thánh nhà Trần cho đến tận ngày hôm nay, sau gần một thiên niên kỷ bão táp, vẫn giữ một vị trí sừng sững trong tâm thức dân tộc. Cùng với thời gian, giá trị tư tưởng của vị Hoàng đế thứ 3 của triều đại nhà Trần – Đức Phật Hoàng Trần Nhân Tông càng vượt thời gian và không gian, mang tầm vóc thời đại và quốc tế. Ngay từ thế kỷ 13, trí tuệ và tư tưởng Trần Nhân Tông đã đạt tới đỉnh cao về hòa hợp và hòa giải.
 Tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông Hoàng đế anh minh và đức Phật Hoàng có tầm tư tưởng lớn Đức Trần Nhân Tông trong lịch sử Việt Nam cho đến ngày nay vẫn là người duy nhất từ đỉnh cao quyền lực là ngôi vua rồi thành Phật. Bởi thế cũng là người duy nhất được gọi là Phật Hoàng. Điều đáng nói là khi ấy, Hoàng đế Trần Nhân Tông đã đạt tới đỉnh cao của chiến công mà sau này thế giới phải kính phục với hai lần chiến thắng quân Nguyên Mông và triều đại nhà Trần trong 15 năm ở ngôi của ông là thời kỳ cực kỳ thịnh trị, một thời kỳ hiển hách nhất cả về võ công và văn trị. Tất nhiên vai trò cố vấn của vua cha Trần Thánh Tông và tài quân sự kiệt xuất của Quốc công tiết chế Trần Hưng Đạo góp phần rất lớn nhưng là người nắm quyền lực chính, Trần Nhân Tông chính là linh hồn của xã tắc ở thời kỳ ấy. Nghĩa là ông đang là một trong những Hoàng đế anh minh nhất của lịch sử đất nước chứ ngôi cao khi ấy không phải chỉ là nơi ông được đặt lên ngồi. Vậy mà buông bỏ! Lên ngôi năm 20 tuổi (1278), 15 năm hiển hách chiến công, 35 tuổi vị Hoàng đế có trí tuệ và tầm tư tưởng vào bậc nhất ấy nhường ngôi cho con là Anh Tông để làm Thái Thượng hoàng. Thái Thượng hoàng bỏ nốt kinh đô vàng son về núi Yên Tử tu hành, sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm, một thiền phái Phật giáo phản ánh một cách ưu tú bản lĩnh tinh thần và trí tuệ Việt Nam. Người - ngay cả khi đã từ bỏ quyền lực và lầu son gác tía - vẫn đặt quyền lợi dân tộc lên trên hết thảy. Lúc ở ngôi cao Hoàng đế Trần Nhân Tông chứng minh sức mạnh của một dân tộc tưởng như nhược tiểu bằng quân sự, khi từ bỏ quyền lực Đức Phật Hoàng đã đưa tư tưởng văn hóa Việt Nam vượt tầm thời đại. Nhà nghiên cứu Phạm Gia Minh tại một cuộc Hội thảo diễn ra năm 2012 nhân việc thành lập Giải thưởng Quốc tế Trần Nhân Tông về Hòa giải và Yêu thương đã đánh giá: "Trần Nhân Tông đã biết dùng sức mạnh quân sự - quyền lực "cứng’”- đánh đuổi quân Nguyên Mông, nhưng người cũng biết dùng hòa giải và yêu thương để trị vì, thu phục nhân tâm. Và việc biết từ bỏ quyền lực "cứng” khi cần thiết, cũng là "quyền lực thông minh”. Hòa giải, ngay cả với cựu thù Trong rất nhiều giá trị tư tưởng Trần Nhân Tông, cho đến ngày nay, thế giới ngày càng biết đến rộng rãi tư tưởng về hòa hợp và hòa giải. Việc nhóm các nhà nghiên cứu và hoạt động xã hội Việt Nam và quốc tế thành lập Viện Trần Nhân Tông (thuộc Đại học Harvard – Hoa Kì) cùng với Giải thưởng Trần Nhân Tông về Hòa giải và Yêu thương cho thấy tư tưởng Trần Nhân Tông đã vượt lên tầm quốc tế bởi những giá trị của nhân ái và hòa giải là giá trị thuộc về nhân loại. Chiến thắng lừng lẫy giặc Nguyên Mông, Hoàng đế Trần Nhân Tông bước vào những ngày hòa bình thịnh trị bằng chính hòa giải và hòa hợp. Ngay khi từ phòng tuyến kháng chiến trở về Thăng Long, việc đầu tiên vị Hoàng đế chủ trương hòa hợp, hòa giải dân tộc ấy bắt tay vào là đốt toàn bộ những sổ sách ghi chép bằng chứng của những người đã trót phản bội đầu hàng giặc. Sử gia Ngô Sĩ Liên trong "Đại Việt sử ký toàn thư” khi mô tả lại sự kiện này đã viết: "Trước kia, người Nguyên vào cướp, vương hầu, quan lại nhiều người đến doanh trại giặc xin hàng. Đến khi giặc thua bắt được cả một hòm biểu xin hàng. Thượng hoàng sai đốt hết đi để yên lòng những kẻ phản trắc”. Sau này, cũng có lúc có những nhà sử học bình luận rằng hành động đó không phải đã đúng cả vì tha hết cho những điều giả trá, lọc lừa thì lòng nhân đó sẽ gây nên những hậu quả khó lường. Nhưng càng gần đây giới nghiên cứu càng thống nhất trong đánh giá rằng đó chính là tư tưởng lớn của nhà Trần vì hai Vua nhà Trần hiểu rõ tình thế muôn phần gay go của những ngày nước sôi lửa bỏng thế giặc mạnh như trẻ tre, có lúc xa giá Triều đình còn phải mặc ai nấy chạy, tâm lý ham sống sợ chết của con người cũng là lẽ thường tình. Hơn nữa, nếu khư khư truy xét, lòng người không yên, đoàn kết dân tộc không có được. Có nhà nghiên cứu gọi đó là hành vi "xé bỏ lý lịch” mà một triều đại nhân hậu có được nhờ vượt lên mọi luật lệ và phép tắc. Không chỉ tha cho kẻ phản bội, tư tưởng hòa hợp, hòa giải của Hoàng đế Trần Nhân Tông còn là tha cho kẻ thù. Trong "Đại Việt sử ký toàn thư” có một chi tiết: "Hưng Trí Vương không được thăng trật, vì đã có chiếu cho người Nguyên về nước, các tướng không được cản trở, mà lại còn đón đánh chúng”. Chỉ một chi tiết nói về việc ban thưởng cho tướng lĩnh sau chiến tranh, vì Hưng Trí Vương Trần Quốc Nghiễn hăng say đón đánh bọn giặc Nguyên trên đường tháo chạy về nước sau khi đã có lệnh của vua Trần Nhân Tông không được cản trở chúng nên không được thăng chức, cho thấy cả một tư tưởng lớn. Ở thế kỷ 13, kết thúc chiến tranh, nhà tư tưởng Trần Nhân Tông đã cố gắng xóa bỏ hận thù: Hận thù trong lòng dân tộc và hận thù với kẻ thù. Đánh thắng giặc xong thì xây dựng hòa hợp dân tộc và hòa giải ngay cả với kẻ thù, tư tưởng Trần Nhân Tông ở thế kỷ 13 thời sự và tỏa sáng đến tận ngày nay.  Mái Chùa Đồng Yên Tử Chỉ có hòa hợp và hòa giải mới có hòa bình bền vững Không có hòa hợp và hòa giải, Trần Nhân Tông không thể thành công trong việc an dân và định nhân tâm sau cuộc chiến. Từ tư tưởng ấy, công cuộc mở rộng bờ cõi và xây dựng nền văn hóa rực rỡ triều Trần mới quy tụ được sức mạnh trí tuệ toàn dân. Ngay cả trước cuộc chiến, hòa hợp, hòa giải cũng chính là yếu tố thành công của chiến thắng Nguyên Mông. Hòa giải hiềm khích trong nội bộ gia tộc nhà Trần. Hòa giải để tin tưởng trao vào tay Quốc công tiết chế Trần Hưng Đạo quyền lực tối cao thống lĩnh quân đội. Hội nghị Bình Than và Hội nghị Diên Hồng được các nhà sử học sau này gọi là cuộc họp công khai và dân chủ đầu tiên trong lịch sử Việt Nam nhằm lấy ý kiến rộng rãi về một vấn đề trọng đại của đất nước: "Trải lòng mình với trăm họ, khích động được tình cảm muôn dân, làm cho niềm cảm khái trong mọi tầng lớp vương hầu và dân chúng nhanh chóng dâng lên và quy tụ về một mối”. Ở thế kỷ 21 nhìn lại, không khỏi khâm phục cho một tầm nhìn từ thế kỷ 13 khi Hoàng đế Trần Nhân Tông luôn tâm niệm rằng những người bên cạnh mình là anh em thân thuộc, những người phải lưu lạc và lầm lỗi là những người con xa. Điều đó lý giải vì sao vị Hoàng đế anh minh đã tụ hội được những người giỏi nhất giúp sức cho đại nghiệp. Việc xóa bỏ mọi dấu tích về việc có những người trong lúc loạn lạc yếu lòng theo giặc, vua Trần Nhân Tông đã đạt tới đỉnh cao của hòa hợp, hòa giải để đoàn kết dân tộc, để tập hợp mọi người vào một sự nghiệp chung. Chỉ có hòa hợp và hòa giải mới là nền móng cho một nền hòa bình bền vững, cho việc hình thành tư tưởng và văn hóa Việt Nam nhân ái, bao dung. Tư tưởng ấy tiêu biểu cho ánh sáng trí tuệ và tình nhân ái hình thành ngay từ lúc vị Hoàng đế chưa trở thành Tổ Đệ nhất Trúc Lâm, tư tưởng ấy là một triết lý sống mang tầm vóc và tư duy dân tộc. Vượt tầm thời đại Từ bỏ ngai vàng, Đức Phật Hoàng dường như đã nghĩ tới một tầm vóc khác, không phải chỉ dừng lại ở sức mạnh của chiến thắng và quyền lực. Dân tộc phải được khai sáng bằng những giá trị tư tưởng. Và bằng con đường Phật giáo, Ngài giác ngộ lòng nhân ái và khả năng hóa giải các mâu thuẫn để tạo nên sức mạnh đoàn kết. Tư tưởng lớn lao ấy của Trần Nhân Tông vượt qua gần một thiên niên kỷ bão táp, đến gần với những giá trị của nhân loại, thuộc về nhân loại. Nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới đã hết sức thú vị khi bắt gặp được tư tưởng Trần Nhân Tông và mong muốn nó lan tỏa hơn trong thế giới ngày nay. Trần Nhân Tông – người đã vượt lên trên cả tầm vóc của một vị vua anh minh, một nhà quân sự xuất sắc để xứng đáng là một nhà tư tưởng có tầm vóc vượt thời đại. Việc của chúng ta bây giờ làm tỏa sáng di sản tư tưởng Trần Nhân Tông, cùng nhau hóa giải mọi vướng mắc để chung sống hòa bình, thân ái trên đất nước của mình. Cẩm Thúy |
0 nhận xét:
Đăng nhận xét